بررسی اثر تنش های شوری و خشکی روی چند ژنوتیپ مختلف سویا (glycine max)

تنش¬های محیطی مهم¬ترین عوامل کاهش دهنده عملکرد محصولات کشاورزی در سطح جهان می¬باشند. چنانچه تنش ¬های محیطی حادث نمی¬شدند عملکردهای واقعی باید برابر با عملکردهای پتانسیل گیاهان می¬شد.خشکی و شوری از مهمترین تنش های محیطی هستند که تولید محصولات زراعی را تحت تأثیر قرار می دهند. شناسایی گیاهان مقاوم به شوری و خشکی از جمله سویا، که یکی از گیاهان مهم روغنی محسوب می شود، از اهمیت زیادی برخوردار است. بدین منظور دو آزمایش جدا از هم (آزمایش تنش خشکی و آزمایش تنش شوری) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار درگلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. 8 ژنوتیپ سویا به نام های ford ، hill ، dayr ، sahar، hill ce ، 032، 032-240-b و 032-240-d در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفتند در تنش خشکی تیمارهای آزمایش شامل 6 سطح تنش خشکی (1- شاهد یا آبیاری در تمام مراحل رشد به طور منظم 2- تنش شدید در مرحله رشد رویشی 3- تنش شدید در مرحله گلدهی 4- تنش شدید در مرحله غلاف دهی 5- تنش شدید در مرحله گلدهی و غلاف¬دهی 6- تنش ملایم در تمام مراحل رشد) و فاکتور دوم شامل 8 ژنوتیپ سویا بود. در تنش شوری نیز فاکتوراول شامل شوری در 4 سطح صفر (آب مقطر، شاهد)، 3، 6 و 8 دسی زیمنس بر متر و فاکتور دوم شامل 8 ژنوتیپ مختلف از سویا بود. از بذور به دست آمده سطح صفر جهت انجام آزمون جوانه زنی بذور تحت تنش های خشکی و شوری استفاده شد. آزمون جوانه زنی نیز با آزمایش فاکتوریل با طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. مطابق کشت گلدانی فاکتور اول تیمارهای مورد نظر و فاکتور دوم شامل 8 ژنوتیپ سویا بود. در آزمون جوانه زنی بذور برای اعمال تنش خشکی از پلی اتیلن گلایکول (peg6000) و برای اعمال تنش شوری از نمک nacl استفاده شد. نتایج به دست آمده از آنالیز صفات مرفولوژیک و فیزولوژیک مختلف، خوشه¬بندی ژنوتیپ¬ها و بررسی ژنوتیپ ها توسط شاخص¬های کمی تحمل به تنش، نشان داد ژنوتیپ¬های hill ce، hill، dayr و 32 متحمل به هر دو تنش می¬باشند و hill ce دارای بیشترین تحمل نسبت به سایر ژنوتیپ ها بود و ژنوتیپ¬های ford، sahar، 032-240-b و 032-240-d حساس به هر دو تنش می¬باشند به طوری که ژنوتیپ ford دارای بیشترین حساسیت به هر دو تنش بود. بیشترین عملکرد برای هر دو تنش در تیمار شاهد مشاهده شد. در تنش خشکی بیشترین کاهش عملکرد در تنش خشکی شدید در مرحله گلدهی و غلاف دهی مشاهده شد. این نشان دهنده این است که گیاه سویا در این مراحل بیشترین حساسیت را به تنش خشکی دارد. در تنش شوری سطح شوری 8 دسی زیمنس برمتر حساس¬ترین سطح برای گیاه سویا بود و بیشترین کاهش عملکرد در این سطح نسبت به شاهد مشاهده شد. در تنش شوری علایم تنش در ژنوتیپ های حساس از مرحله گلدهی مشاهده شد. بنابراین به طور کلی مراحل گلدهی و غلاف دهی حساسترین مراحل رشد سویا به تنش های شوری و خشکی می¬باشند.